محمد سعید ایزدی، معاون وزیر و مدیرعامل شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران به مناسبت هفدهمین سالروز تأسیس این شرکت پیامی را در رابطه با بازآفرینی محدودهها و محلات هدف بهسازی و نوسازی منتشر کرد. متن پیام بدین شرح است:
گسترش بیرویه کالبدی و استقرار نامتعادل جمعیت در نواحی شهری، سبب گسترش عرصههای نابسامان شهری به صور مختلف شده است. مراکز شهری که به علت نزول کیفیت زندگی با ترک ساکنین اصیل و بومی مواجه شدهاند، سکونتگاههای غیررسمی با حداقل امکانات، زیرساختها و خدمات شهری که عمدتاً در حاشیه کلانشهرها و شهرهای بزرگ رشد و گسترش یافتهاند، سکونتگاههای روستایی ادغامشده واقع در محدوده شهرها و شکلگیری بافتهای فرسوده با پیشینه روستایی در این نواحی، گسترش پهنههایی با کاربری ناکارآمد اعم از کاربریهای صنعتی-کارگاهی، انبار و نظامی و همچنین بسیاری از اراضی بایر و رهاشده در محدوده شهرها و همچنین محلات پیرامونی مراکز شهری با ساختاری ناپایدار و حداقل خدمات مورد نیاز ساکنین از مهمترین محدودههای نابسامان در عرصه شهرها به شمار میروند.
تجارب گذشته نشان دادهاند که توجه صرف به ابعاد زیبایی شناسانه و کالبدی بدون توجه به نیاز ساکنان و همچنین عدم حضور آنها در فرایند برنامهریزی و اجرای برنامههای بهسازی و نوسازی شهری سبب ناکارآمد شدن بسیاری از این طرحها و برنامهها شده است. امروزه مهمترین ویژگی رویکرد و چشمانداز آینده برنامههای بهسازی و نوسازی شهری و ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاههای غیررسمی، تلاش برای تقویت حضور و مشارکت گسترده ساکنان، مالکان و سایر دستاندرکاران امر بهسازی و نوسازی شهری در این فرایند است. امروزه بازآفرینی شهری به دنبال شکلدهی به تشکلهایی از همه گروههای ذینفع است که این خود منجر به بهبود همهجانبه و پایدار وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فیزیکی محدودههای هدف برنامههای بهسازی و نوسازی میشود.
تحقق مشارکت پایدار مردمی و حضور گسترده کلیه دستاندرکاران، در گرو فراهم کردن بسترهای لازم و تشویق و تحریک این فرایند از طریق فراهم کردن شرایط کمی و کیفی سکونت در این محدودهها است. از سوی دیگر فراهم شدن زمینههای فوق و اجرای پروژههای محرک توسعه نیازمند وجود ساختار مدیریتی مناسب، هماهنگ و کارآمد است. لذا در این رویکرد نوین ابزارسازی، توانمندسازی و فرهنگسازی سه رکن بسترسازی تحقق اقدامات بهسازی و نوسازی شهری به شمار میروند. الگوسازی، توسعه خدمات و ارتقاء زیرساختها نیز سه برنامه کلیدی تحریک توسعه این فرایند و نهادسازی، ظرفیتسازی و هماهنگسازی سه محور استراتژیک مدیریت این سیاست محسوب میگردند.
برای دستیابی به چنین ساختاری سه اقدام نهادسازی، ظرفیتسازی و هماهنگسازی ضروری است. بر این اساس هدف، راهبردها، سیاستها و برنامههای مربوط به طرح جامع بازآفرینی محدودهها و محلات هدف برنامههای بهسازی و نوسازی شهری به شرح زیر پیشنهاد میشوند.
1- اجتماع محوری در فرایند بهسازی و نوسازی شهری
2- پیشنگری و پیشگیری از ایجاد و گسترش بافتهای نابسامان شهری
3- مدیریت کارآمد به منظور تضمین تحقق برنامهها و سیاستهای اتخاذشده
4- اثربخشی و رضایتمندی مردم از طرحها و برنامههای بهسازی و نوسازی شهری
راهکارها
1-1-جلب مشارکت حداکثری ساکنان و مالکین واقع در محدودهها و محلات هدف برنامههای بهسازی و نوسازی شهری
1-2- اجرای پروژههای محرک توسعه به منظور ایجاد انگیزه در ساکنان و مالکین واقع در محدودهها و محلات هدف برنامههای بهسازی و نوسازی شهری
1-3-تاکید به نقش گروههای اجتماعی، تقویت جایگاه مالکان و ساکنان و توجه به نیازمندیهای آنها
1-4- هدایت سرمایه شهر و سرمایهگذاران مختلف به مشارکت در نوسازی بافتهای فرسوده شهری و روانسازی امر سرمایهگذاری بخش خصوصی (اعم از انبوهسازان و سازندگان خرد)
1-5- اولویتبخشی به برنامههای بسترسازی از طریق اتخاذ رویکردهای ابزارسازی، توانمندسازی و فرهنگسازی
1-6- تقویت نقش تسهیل گری، سیاستگذار، راهبری و کنترلکننده دولت و نیز نقش برنامهریزی و مدیریت اجرایی شهرداریها و همچنین تلاش برای واگذاری امور اجرایی به بخش خصوصی در فرایند بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده و توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاههای غیررسمی
1-7- حفظ هویت فرهنگی و ارتقای سرمایه اجتماعی به منظور ایجاد حس تعلق مکانی و همبستگی جمعی
2-1-اولویتبخشی به سیاستها و برنامههای پیشگیری از ایجاد بافتهای نابسامان شهری
3-1-تاکید بر نهادسازی، ظرفیتسازی و هماهنگسازی به عنوان سه محور استراتژیک مدیریت برنامههای بهسازی و نوسازی
3-2-جلب همکاری و مشارکت کلیه دستگاههای ذیربط در فرایند بهسازی و نوسازی بافتهای نابسامان شهری
3-3- تدقیق شاخصهای شناسایی بافتهای نابسامان و گونه شناسی محدودههای هدف برنامههای بهسازی و نوسازی شهری و ارائه چارچوب مواجهه در هر یک از عرصههای فوق
برنامهها
1-1-الگوسازی، توسعه خدمات و ارتقای زیرساختها به منظور تحریک توسعه
1-1-1-تعریف و برنامهریزی پروژههای کوچک مقیاس،مشارکت پذیر،کم هزینه ولی کارآمد و تأثیرگذار برنامههای بهسازی و نوسازی شهری به عنوان پروژههای الگو
1-1-2-تنظیم برنامههای توسعه زیرساختهای شهری با هماهنگی دستگاههای مسئول و تعیین اولویتهای اجرایی در محلات هدف
1-1-3- برنامهریزی و اولویتبخشی به تأمین خدمات شهری و محلهای مورد نیاز بافتها بر اساس تقاضا و نیازسنجی ساکنین و مدیریت شهری در محدودههای هدف و هماهنگی با برنامهها و اقدامات نهادها و دستگاههای اجرایی مسئول
1-5-پرداخت تسهیلات ارزانقیمت، اعطای تخفیفات و فراهم کردن اسکان موقت ساکنان
1-6-تعریف مکانیزم ها و ابزارهای تشویقی، تسهیلات و قوانین حمایتی به منظور حمایت از سرمایهگذاران بخش خصوصی
1-7-توجه به پیوستهای اجتماعی،اقتصادی ،زیستمحیطی در تهیه و اجرای برنامههای بهسازی و نوسازی محدودهها و محلات هدف
1-8-اطلاعرسانی به ساکنان بافتهای فرسوده و ایجاد زمینه آگاهی شهروندان از حقوق خود در حوزه نوسازی
1-9-ارتقای سطح فرهنگ و ترویج فرهنگ نوسازی بافتهای فرسوده در محلات از طریق رسانههای محلی، منطقهای و کشوری
1-10- پیگیری اجرای برنامه اقتصادی به منظور بهبود وضعیت اشتغال و درآمد ساکنان کلیه نواحی نابسامان شهرها توسط دستگاههای مدیریت شهری مرتبط
2-1-ارائه پیشنهادات به نهادهای مسئول و پیگیری تنظیم آییننامهها و ضوابط کنترل کیفی و نظارت بر فرایند تولید فضا با هدف پیشگیری از ساخت و سازهای نابه سامان
2-2-گسترش و بسط برنامه مقاومسازی ساختمانها و مستحدثات در محدودههای هدف برنامههای نوسازی
3-1-ایجاد نهادی مستقل در جهت پیگیری امور مربوط به احیاء و نوسازی بافتهای فرسوده در سطح استانی، شهری و محلهای
3-2- توسعه و تقویت دفاتر خدمات نوسازی محلات به عنوان نهاد تسهیل گر برنامههای بهسازی و نوسازی شهری از طریق تدوین دستورالعملها و آییننامههای اجرایی
3-3- فراهم نمودن بسترهای لازم برای تقویت تشکلهای غیردولتی و نهادهای غیردولتی به منظور مشارکت و حمایت از اجرای برنامهها و بهسازی و نوسازی در محدودهها و محلات هدف
3-4-راهاندازی توسعهگرهای تخصصی در امر بهسازی و نوسازی شهری و همچنین هماهنگی با سازمان نظام مهندسی کشور برای تقویت نظامهای کنترل و نظارت و همچنین ارجاع کار ویژه در محدوده و محلات هدف برنامههای نوسازی شهری
3-5-همراستاسازی برنامههای بهسازی و نوسازی بافت به منظور استفاده از ظرفیتهای فراهمشده
3-6-ایجاد کمیتهها و کارگروههای میانبخشی و فرابخشی با تاکید بر همراستا سازی و هماهنگی برنامهها و اقدامات اجرایی دستگاههای مدیریت شهری در چارچوب اسناد قانونی فرادست
3-7-ایجاد کارگروه هماهنگی سیاستهای توسعه شهری (تشکیل ستاد هماهنگی امور اجرایی توانمندسازی و ساماندهی نواحی نابسامان شهری) در مقیاس ملی برای هماهنگی و همراستا سازی سیاستهای توسعه
3-8-ایجاد هماهنگی بین کلیه دستگاههای اجرایی به ویژه نهادهای تأمین خدمات و زیرساختهای شهری و اولویتبخشی به برنامههای این دستگاهها در تأمین خدمات و ارتقای زیرساختها بر اساس نیازها و اولویتهای ساکنین در محلات هدف برنامههای بهسازی و نوسازی
3-9-تنظیم شرح خدمات طرحها و برنامههای بهسازی و نوسازی شهری و ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاههای غیررسمی به شکل همسان و تنظیم روابط و جایگاه این طرح در ارتباط با سایر طرحهای توسعه شهری
3-10-بازنگری در قوانین و مقررات حاکم در دستگاههای اجرایی، نهادها، شهرداریها و غیره و بهروزرسانی آنان با هدف رفع موانع و مشکلات امروزین پیش رو در امر بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده و ناکارآمد شهری
3-11-طراحی ساختار و تبیین نقش مدیریت محله در مدیریت نوسازی بافتهای فرسوده شهری
3-12-برنامهریزی به منظور ظرفیتسازی مدیریت شهری با هدف پذیرش مدیریت اجرای برنامههای بهسازی و نوسازی شهری
3-13-تعریف برنامههای مشترک با دانشگاهها، و مؤسسات پژوهشی به منظور مستندسازی تجارب ، تحلیل و آسیبشناسی اقدامات و مطالعات کاربردی به منظور ارتقای کیفی اقدامات
3-15-تنظیم دستورالعملها و راهکارهای اجرایی متناسب با گونهها و مسائل مختلف بافتهای نابسامان به ویژه محدودههای با پیشینه تاریخی، سکونتگاههای غیررسمی و محدودههای فرسوده میانی
3-16-پیشنهاد و پیگیری بازنگری طرحهای توسعه و عمران و تجدیدنظر در طرحهای موجود توسعه شهری با رویکرد توانمندسازی به نحوی که شامل برنامهریزی بهسازی و نوسازی بافتها نابسامان گردد.
3-17-پایش و ارزیابی دورهای اقدامات انجامشده به منظور اطمینان از اثربخش بودن برنامهها و اقدامات بهسازی و نوسازی در محدودهها و محلات هدف.