هادی کوزه‌چی*:
برای پاسخ به سوال که « اساساً نقطه شروع ورود به بازار مسکن به منظور سرمایه‌گذاری چه زمانی است و آیا سال جاری نقطه شروع است یا خروج؟» ، بهتر است تقسیم‌بندی مناسبی از خریداران مسکن و رفتارشناسی آنها در ایران و تحولات بازار مسکن در دوره رکود و رونق داشت. بنده خریداران بازار مسکن در ایران و نحوه رفتار آنها را به چهار دسته تقسیم می‌کنم. همچنین تحولات بازار مسکن ایران طی یک دوره رکود و رونق به پنج اپیزود با ویژگی‌های متفاوت قابل تقسیم است: رکود شدید، رکود اندک، رونق اندک، رونق شدید و چرخش بازار. رفتار چهار گروه فوق در پنج اپیزود در جدول زیر نشان داده شده است.
نحوه تصمیم‌گیری چهار گروه خریدار با یکدیگر متفاوت است و البته آنها اشتباه‌هایی هم می‌کنند. تمامی افراد کم‌تجربه‌ای که در دوره چرخش بازار نسبت به خرید اقدام می‌کنند، ناراضی هستند. بهترین نقطه ورود، ابتدای رونق اندک است که به نظر بنده، با آن فاصله داریم.
در سرمایه‌گذاری علاوه بر قیمت اسمی خرید دارایی مانند ملک باید ارزش سرمایه و خواب پول را نیز در نظر گرفت. به این ترتیب سوال اصلی که سرمایه‌گذاران در بخش مسکن دارند این است که در یک سال آینده آیا امکان رشد حدود 25 درصد قیمت مسکن وجود دارد که خرید ملک را اقتصادی کند؟ در زمان ورود مسکن از دوره رکود به رونق این اتفاق رخ می‌دهد. البته در بخش‌هایی از دوره رکود نیز ملک رشد قیمت دارد، ولی رشد قیمت آن کمتر از خواب سرمایه است که داشتن ملک را غیراقتصادی می‌کند.
در کتاب «استراتژی سرمایه‌گذاری در بازار مسکن ایران؛ با تمرکز بر چشم‌انداز 1394-1393» تالیف اینجانب که به همت انتشارات روزنامه دنیای اقتصاد به تازگی منتشر شده است، آمار مختلف سمت عرضه و تقاضا (با تحلیل تحولات خرد و کلان بخش مسکن) مورد بررسی قرار گرفته است. تحلیل اینجانب نشان می‌دهد سمت تقاضا در سال 94-93 در رکود نسبی خواهد بود و میزان تقاضا کمتر از عرضه مسکن نوساز در بیشتر شهرهای کشور و مخصوصاً کلانشهرهاست. این امر سبب می‌شود که اگر شوک خاصی در سطح اقتصاد کلان رخ ندهد (مانند جهش دوباره قیمت دلار)، رشد قیمت مسکن در دوره رکود تقاضا (بخش عمده دوره سال 94-93 همانند سال 1392) کمتر از میزان تورم باشد. معنای این امر آن است که خرید مسکن در پایان این دوره اقتصادی خواهد شد و عجله چندانی برای سرمایه‌گذاری در مسکن نباید داشت و بهتر است در سایر بازارها به افزایش سرمایه خود بپردازیم.
یافتن فرصت مناسب سرمایه‌گذاری (چه به عنوان سازنده و چه به عنوان سرمایه‌گذار یا مصرف‌کننده) در دوران رکود مسکن به نحوی که سود به دست آمده بیشتر از سود بانکی و تورم باشد، عموماً کار دشواری است. مشکل اصلی نیز استراتژی خروج از بازار و فروش است. معمولاً بهترین گزینه در این دوران عدم حضور در بازار و فروش امکان و حضور در سایر بازارهای سرمایه‌گذاری است.
همچنین برای آنکه در دام هیجان و چرخش بازار قرار نگیریم می‌توانیم حباب‌های مسکن ایران را شناسایی کنیم. محاسبات مربوط به شناسایی حباب قیمتی مسکن که در فصل ششم کتاب ارائه شده است نشان می‌دهد که چگونه می‌توان به راحتی زمان چرخش بازار (مانند اوایل سال‌های 1387 و 1392) را تشخیص داد و زمان مناسبی را برای خروج از بخش مسکن انتخاب کرد.
بدترین دوران حضور در مسکن دوران رکود شدید است. به عنوان مثال افرادی که در یک سال گذشته مالک مسکن (تابستان 92 تاکنون) بودند (به هر نحو شامل سازنده، سرمایه‌گذار یا مصرفی)، حدود 40 درصد از ارزش واقعی ثروت خود را از دست داده‌اند. دلیل این امر خواب سرمایه حدود 25 درصد در ایران به صورت سالانه (البته حداقل و به میزان سود موثر نظام بانکی)، و کاهش حدوداً 15 درصد قیمت از اوج قیمت‌ها در سال گذشته است. در فصل سوم کتاب، مثال‌های متنوعی از میزان بازدهی سرمایه‌گذاری در بخش مسکن در دوره‌های مختلف ارائه شده است. زمان مناسب خرید در بخش مسکن و همین‌طور زمان مناسب برای فروش مسکن، تاثیر قابل توجهی در افزایش ثروت فرد دارد. خروج از بازار مسکن در دوره رکود، می‌تواند در هر دوره به دو برابر شدن ثروت فرد، نسبت به افرادی که اقدام به نگهداری مسکن خود در دوره رکود می‌کنند، منتهی شود.
* مشاور اقتصادی و سرمایه‌گذاری