به گزارش روابط عمومی انجمن انبوه سازان مسکن و ساختمان آذربایجان شرقی، با وجود آنکه سالهاست مسئولان درباره صنعتیسازی ساختمان اظهارنظر می‌کنند و هر بار مزایای آن را برمی‌شمارند؛ اما فقط سه درصد ساختمان‌ها در این مسیر حرکت کردهاند. این در حالی است که صنعتیسازی نسخه‌ای کارآمد در برابر گرانی مسکن و کمبود عرضه به شمار می‌رود. چرا که از شاخصه‌های اصلی آن افزایش سرعت، کاهش قیمت تمام‌شده و حفظ کیفیت است. بنابراین دولت با عملیاتی کردن صنعتیسازی به راحتی می‌تواند ساخت یک میلیون مسکن را هرچند در فرصتی کوتاه به سرانجام برساند.
عقب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ماندگی ایران
دولت چین از سال ۱۹۵۰ برای کاهش قیمت مسکن، بهبود کیفیت ، کاهش زمان ساخت و افزایش عرضه صنعتیسازی ساختمان را آغاز کرد و به موفقیت‌های چشمگیری هم دست یافت. به طوری که عملکرد این کشور نشان می‌دهد؛ در سال ۲۰۲۰ چین طی ۹ روز موفق شد بیمارستان هزار تخت خوابی بسازد. همچنین این دولت پیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر در سال ۲۰۰۳ برای مدیریت بحران ناشی از ویروس سارس ظرف ۷ روز یک بیمارستان مجهز ساخت. نه تنها چین، بلکه کشورهای پیشرفته و مجاور ایران هم توانسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند با دستیابی به تکنولوژی روز، صنعتیسازی را توسعه دهند، اما در ایران تعداد انگشت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شماری پروژه به صورت صنعتیسازی ساخته شده است.
بی‌توجهی به مقررات
جای خالی مشوقها و عدم دسترسی به تجهیزات روز موجب شده تا درصد ناچیزی از ساختمان‌ها مبحث ۱۱ مقررات ملی ساختمان که مربوط به صنعتیسازی را رعایت کنند، این در حالی است که سازندگان مسکن در کشورهای پیشرفته با به کارگیری شیوه‌های جدید ساخت نه تنها هزینه‌ها را کاهش دادند، بلکه ضریب بهره‌وری را بالا بردند. به طوری عمر مفید ساختمان در این کشورها به ۹۰ سال هم می‌رسد. در گزارش امروز به بررسی چالش‌های صنعتیسازی ساختمان پرداخته ایم که در ادامه می‌خوانید.
ساختمانسازی در مسیر سنتی
در همین زمینه فرشید ایلاتی، کارشناس حوزه مسکن، گفت: روش ساختمانسازی در کشور همچنان سنتی است و با ۲۰ سال قبل تفاوت چندانی ندارد. این در حالی است که باید مانند کشورهای دیگر به سمت صنعتیسازی حرکت کنیم. تورم حاکم بر اقتصاد یکی از دلایل عدم موفقیت است که موجب شده ضریب صنعتیسازی پایین بیاید. از سوی دیگر صنعتیسازی در کشور راهبرد اصلی توسعه ساخت مسکن به شمار نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رود و در حاشیه قرار دارد.
ایلاتی اظهار کرد: یکی از کشورهای مجاور که در بحث صنعتیسازی پیشرو و موفق بوده، ترکیه است که ایران نسبت به آن بسیار عقب است و میتوان از تجربیات این کشور استفاده کرد.
نیازمند بخش توسعهگر مسکن هستیم
این کارشناس حوزه مسکن به دلیل عدم موفقیت در زمینه صنعتیسازی نسبت به کشورهای دیگر اشاره کرد و گفت: در حال حاضر جای بخش توسعهگر مسکن در سطح کلان خالی است؛ مانند موسسه توکی در ترکیه که در زمینه توسعه صنعتیسازی فعالیت می‌کند و مدیرعامل این مجموعه توسط شخص اردوغان انتخاب می‌شود. معادل مجموعه توکی در ایران بنیاد مسکن است، اما تمرکز این سازمان روی روستاها و شهرهای زیر ۲۵ هزار نفر است وعملا در کلان شهرهایی که باید صنعتیسازی رخ دهد، بنیاد مسکن حضور ندارد.
وی ادامه داد: برای موفقیت در این زمینه یا باید وظایف بنیاد مسکن تغییر کند تا جایگاهش ارتقا یابد و به توسعهگر کل مسکن تبدیل شود، یا اینکه یک نهاد جدید ایجاد کنیم که با بنیاد مسکن ادغام شود و بتواند ماموریت صنعتیسازی را مانند موسسه توکی به سرانجام برساند. درواقع این موسسه صنعتیسازی را راهبری می‌کند. این در حالی است که در ایران راهبری صنعتیسازی بر دوش هیچ سازمان و ارگانی نیست و قاعده و ضوابطی برای اجرای آن وجود ندارد و اگر سازنده تمایل داشته باشد در این مسیر حرکت خواهد کرد.
وی تاکید کرد: مبحثی مختص صنعتیسازی هنوز به صورت جدی از سوی سازمان نظام مهندسی تدوین نشده است و باید به صورت مفصل به این موضوع بپردازیم، چرا که نیاز به ساخت انبوه مسکن داریم.
متریال سوم تعریف شود
ایلاتی تصریح کرد: برای صنعتیسازی باید به تکنولوژی روز و مصالح جدید دست پیدا کنیم. دو قلم از مصالح ساختمانی عمده صنعت ساختمان در ایران سیمان و فولاد است و هنوز نتوانسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ایم متریال سوم را معرفی کنیم. این درحالی است که ذخایر معدنی کشور این ظرفیت را دارد که به سمت متریال سوم حرکت کنیم. به این ترتیب فشاری که روی صنایع موجود است، کم خواهد شد.
این کارشناس حوزه مسکن اظهار کرد: برای به‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کارگیری مصالح نوین ساخت در صنعتیسازی، قطعا دانش‌بنیان‌ها می‌توانند کمک زیادی بکنند. به این صورت که شرکتهای فعال در زمینه نانو شیمی، باید در زمینه تولید متریالی که عایق انرژی هستند و آب کمتری می‌برند کمک کنند و نسبت به شرایط اقلیمی متریال‌های متنوعی داشته باشیم.
نقش مدیریت ساخت در صنعتیسازی
وی با بیان اینکه توسعه و تقویت بخش مدیریت ساخت در کشور ضروری است، تاکید کرد: صنعتیسازی درواقع خط تولید مسکن به شمار می‌رود و مدیریت خط تولید از عهده پیمانکار خارج است. بنابراین مدیریت ساخت باید متولی راهبری صنعتیسازی باشد.
ایلاتی گفت: زمانی که صنعتیسازی در پروژههای بزرگی نظیر مسکن ملی پیاده شود، هزینه‌های سرمایه‌گذاری اولیه‌اش به نسبت تیراژ سرشکن خواهد شد و توجیه اقتصادی خواهد داشت. اما به صرف اینکه تعداد واحد مسکونی محدودی صنعتیسازی شوند، هزینه آن بسیار بالا می‌رود.
مشوقها متنوع‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر شود
وی درباره نقش دولت در توسعه صنعتیسازی گفت: دولت اعلام کرده سازندگانی نهضت ملی مسکن که در مسیر صنعتیسازی حرکت کنند ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان به ازای هر واحد تسهیلات بیشتری در اختیارشان قرار می‌گیرد که یک حمایت حداقلی است و باید مشوق‌های متنوعی را در نظر بگیرد تا صنعتیسازی توسعه یابد.
این کارشناس حوزه مسکن افزود: در حال حاضر پروژه نهضت ملی مسکن فرصت مناسبی برای سرمایه‌گذاران و دانش بنیان‌هایی است که قصد دارند در این زمینه فعالیت کنند.
ایلاتی با تاکید بر اینکه باید زیرساخت‌های صنعتیسازی مسکن ایجاد شود گفت: با ساخت کارخانه در شهرهای مختلف میتوان قطعات پیش‌ساخته را در اختیار پروژههای ساختمانی قرار داد. در حال حاضر سرمایه‌گذاری محدود کفاف صنعتیسازی را نخواهد داد و نیازمند سرمایه‌گذاری کلان است.
پروژههای کوچک، چالش صنعتیسازی
همچنین محمدمهدی مافی، کارشناس مسکن، گفت: اغلب پروژههای ساختمان در مقیاس کوچک هستند که این یکی از چالش‌های اصلی صنعتیسازی به شمار می‌رود. در این پروژه‌ها میزان سرمایه‌گذاری معمولا پاسخگوی صنعتیسازی نیست. به همین دلیل شاهدیم که روش‌های سنتی همچنان پیاده می‌شود و حرکت صنعت ساختمان به سمت صنعتیسازی کند است. البته طی چندسال اخیر اتفاقاتی رخ داده، اما از کشورهای دیگر بسیار عقب هستیم و حتی به پای کشورهای مجاور هم نمی‌رسیم. چرا که این کشورها با سرعت بالا به سمت تکنولوژی‌های جدید حرکت می‌کنند.
وی اظهار کرد: برای اینکه به تدریج ضریب صنعتیسازی بالا برود، باید پروژه عظیم طراحی شود. ناگفته نماند این اتفاق در سال‌های دور، در پروژه اکباتان تهران اتفاق افتاد و موفق هم بود. ساخت مسکن ملی با توجه به اینکه پروژه در یک مقیاس انبوه و بزرگی است، بستری مناسبی است تا به این بهانه از آخرین تجربیات کشورها در صنعتیسازی بهره ببریم و به تدریج با در نظر گرفتن مشوق‌هایی با روش‌های سنتی خداحافظی کنیم.
عمر کوتاه شرکتهای صنعتی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ساز
مافی تصریح کرد: در مسکن مهر بسیاری از شرکت‌ها در زمینه صنعتیسازی فعال شدند و یکسری قالب‌‌ها، تجهیزات و ماشین‌آلات صنعتی را خریداری کردند، به امید اینکه ساخت پروژههای عظیم تداوم داشته باشد، اما متاسفانه برای یک دوره کوتاه‌مدت اجرا شد. بنابراین میتوان چالش بعدی صنعتیسازی عدم ثبات سیاست‌های دولت دانست، چرا که سرمایه‌گذاران با سرمایه‌های کلان وارد یک بخش می‌شوند و از آنجایی که سیاست‌های دولت طولانی‌مدت نیست، شکست می‌خورند.
وی افزود: شاهد بودیم شرکت‌هایی در مسیر صنعتیسازی رشد کردند و حتی پروژه‌هایی خارج از کشور با موفقیت به سرانجام رساندند، اما به علت اینکه استقبال از این رویه تداوم نداشت، فقط یک نام از آنها باقی مانده و قابلیت گذشته را ندارند.
این کارشناس حوزه مسکن تشریح کرد: کیفیت صنعتیسازی در سه بخش سازه، تاسیسات و نازک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کاری را باید بررسی کرد. در بسیاری از واحدهای مسکونی مسکن مهر تلاش شد در بخش سازه از روش‌های صنعتیسازی استفاده کنند، اما در قسمت‌های دیگر به علت ارزانتر تمام شدن و عدم دسترسی به تکنولوژی روز به کار نرفت.
وی گفت: شاید صنعتیسازی در مرحله اول سرمایه کلانی لازم داشته باشد، اما درنهایت موجب کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری می‌شود. درواقع باید قطعاتی که پیش‌ساخته می‌شود، از قطعاتی که به روش سنتی ساخته می‌شود، ارزانتر و با کیفیت‌تر باشد.
مافی با بیان اینکه مصالح ساختمانی به علت ارتباط محدود با سایر کشورها از رشد واقعی عقب مانده‌اند، گفت: مصالح ساختمانی جایگاه قابل قبولی در کشور دارند، اما اگر در بازارهای صادراتی نقش پررنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تری داشتند، خود به خود ارتقا پیدا می‌کردند و برای صنعتیسازی با چالش مواجه نبودیم.
وضع قوانین سلیقهای
این کارشناس مسکن اظهار کرد: بر کسی پوشیده نیست که تحریم دسترسی به تکنولوژی روز را سخت می‌کند، اما مانع بزرگتر از تحریم، خودتحریمی است؛ نظیر قوانینی که وضع می‌شوند و جنبه بین‌المللی ندارند و بیشتر اظهاراتی شخصی و سلیقهای هستند که تبدیل به قانون می‌شوند. بنابراین شاهد هستیم که صنعت ساختمان به صورت جزیره‌ای اداره می‌شود. به کارگیری چنین سیاستی به نفع عده‌ای تمام شده و گروه دیگر را متضرر کرده است.
وی تاکید کرد: دولتی که در عملکرد چهارساله خود کمترین مقررات را وضع کند و نظارت جزیره‌ای را بر بخش‌های اقتصادی تحمیل نکند، نمره قبولی خواهد گرفت. درواقع هر چقدر از اقتصاد دولتی فاصله بگیریم، اقتصاد پویار خواهد شد.
منبع: روزنامه خانمان