به گزارش روابط عمومی انجمن انبوه سازان مسکن و ساختمان آذربایجان شرقی، زمزمه ورود چینیها به بخش ساختوساز ایران از سال ۱۴۰۰ مطرح بوده است و چندی پیش با انعقاد قرارداد ساخت استادیوم عملیاتی شد. سنگینی سایه تحریم موجب شده گزینه‌های محدودی برای جذب سرمایه‌گذار خارجی پیش روی ایران باشد. بنابراین نمی‌توان به دولت خرده گرفت که چرا کشور چین را انتخاب کرده است.
بررسی کارنامه چینیها حاکی از آن است که طی یک دهه گذشته چین در کشورهای فقیر و در حال توسعه نظیر لائوس، زامبیا، سریلانکا، نپال و... سرمایه‌گذاری کرده و صدها میلیارد دلار در قالب وام و پروژه‌های زیرساختی پرداخت کرده است. به طوری که به بزرگترین طلبکار جهان تبدیل شده است؛ زیرا بسیاری از کشورها توان بازپرداخت وام‌ها را ندارند و برای تسویه‌‌‌‌‌حساب وام، پروژه و زمین را در اختیار چینیها قرار می‌دهند.
کارشناسان معتقدند شرایط سرمایه‌گذاری چینیها در مقایسه با کشورهای اروپایی غیرمنصفانه است، چرا که ارزان‌ساز هستند و کیفیت را فدای کمیت می‌کنند. از سوی دیگر در انعقاد قرارداد فقط منافع خود را می‌بینند و کشور مقابل اگر تمام جوانب را نسنجد، با یک قرارداد برد- باخت مواجه خواهد شد. به بررسی سرمایه‌گذاری چینیها در بخش ساختوساز ایران پرداخته ایم که در ادامه می‌خوانید.
ورود آهسته و پیوسته چین
در همین زمینه رضا میرزاهدی، کارشناس حوزه مسکن، گفت: شاهد هستیم چینیها در صنایع مختلف ایران نظیر پتروشیمی و نفت سرمایه‌گذاری کردند که تاکنون به نفع کشور ایران تمام شده، زیرا با توجه به اینکه تحریم هستیم، نفت را از طریق این کشور می‌فروشیم و یا واگذار می‌کنیم. در حال حاضر چینیها آرام آرام به بخش‌های دیگر نظیر مسکن، نیروگاه‌ها، حتی استادیوم‌های ورزشی، مراکز آموزشی و بیمارستان‌ها ورود کرده‌‌‌‌‌اند.
فقط دو گزینه پیش روی ایران
وی تاکید کرد: با توجه به اینکه در تحریم هستیم، برای سرمایه‌گذاری فقط دو گزینه چین و روسیه پیش روی ایران است. در این میان چینیها به‌‌‌‌‌خصوص پس از جنگ اوکراین، گوی رقابت را از روس‌ها در سرمایه‌گذاری ربوده‌‌‌‌‌اند و به راحتی در بخش‌های مختلف کشورهای دیگر نظیر مسکن و زیرساخت‌ها ورود کرده‌‌‌‌‌اند. بنابراین چین با توان مالی بالایی که از لحاظ اقتصادی دارد، از فرصت استفاده کرده و در کشورهایی که تحریم هستند و جذب سرمایه‌گذاری خارجی در آنها تک‌‌‌‌‌بعدی است، سرمایه‌گذاری کرده است.
میرزاهدی گفت: امروزه کشورهای مختلفی پذیرای سرمایه‌گذاران خارجی در بخش مسکن هستند. درواقع کشورهایی که تمکن مالی قوی‌تری و شرایط اقتصادی خوبی دارند، وارد کشورهای فقیر و در حال توسعه نظیر سومالی، کنیا، تانزانیا و ... شدهاند.
سیاست چینیها برای سرمایه‌گذاری
این کارشناس حوزه مسکن تصریح کرد: سیاست چینیها برای سرمایه‌گذاری به این صورت است که به کشورهای مختلف وام‌های بلندمدت با سودهای پایین می‌دهند که باید در موعد مقرر تسویه شود. درغیر این صورت کشور دریافت‌‌‌‌‌کننده وام، پروژه‌ها را از دست خواهد داد و درنهایت چینیها مالک زمین خواهند شد.
میرزاهدی گفت: چینیها قرار است در ساخت مراکز ورزشی سرمایه‌گذاری کنند. با توجه به اینکه در زیرساخت‌ها و توسعه پایدار مشکل داریم، اقدام مطلوبی است. چراکه در حال حاضر در پروژه‌هایی که می‌توانند موجب توسعه پایدار کشور شوند و در آینده منبع درآمد خواهند شد، ضعف داریم. برای مثال استادیوم فعلی کشور قدمت ۵۰ ساله دارد و کارآیی لازم را ندارد. به همین علت نمی‌توانیم برای بازی‌های آسیایی، المپیک و پاراالمپیک استفاده کنیم.
عهدنامه ترکمن‌‌‌‌‌چای را زنده نکنید
وی اظهار کرد: به علت اینکه در تحریم هستیم، گزینه‌های سرمایه‌گذاری در ایران بسیار محدود است. مثلا کوبا سرمایه‌گذاری می‌کند، اما قدرت چین را ندارد به همین علت فقط دو گزینه چین و روسیه باقی می‌ماند، اما باید مواظب سیاست‌گذاری‌های چینیها در قبال ایران باشیم و این‌‌‌‌‌گونه پیش نرود که ایران وام بلندمدت بگیرد و توانایی تسویه‌‌‌‌‌حساب نداشته باشد و در مقابل چینیها پروژه‌ها را صاحب شوند و مجبور به فروش زمین شویم.
میرزاهدی هشدار داد: زمین‌‌‌‌‌فروشی، بدترین حالتی است که برای یک پروژه پیش می‌آید، چراکه به این راحتی نمی‌توان چینیها را از کشور خارج کرد. در قراردادهایی که توسط وزارت راه و شهرسازی یا دولت با چینیها منعقد می‌شود، باید توجه کنند که حتی اگر موفق به تسویه‌‌‌‌‌حساب نشدیم نباید زمین بفروشیم. اگر چینیها بنایی را بسازند و از نظر عرصه و اعیان مالک شوند؛ خیلی سخت می‌توان آنها را از کشور بیرون کرد. معمولا چینیها با این هدف در کشورهای سرمایه‌گذاری می‌کنند. در کل می‌توان گفت اگر در زمان انعقاد قرارداد با چینیها تمام جوانب را در نظر بگیریم، برنده خواهیم بود، اما اگر دقت نکنیم عهدنامه ترکمن‌‌‌‌‌چای دوباره زنده خواهد شد.
فقط وام بگیریم
میرزاهدی تاکید کرد: در زمان انعقاد قرارداد باید وکلای بین‌الملل خیلی حساس باشند. از سوی دیگر باید چندین مهندس زبده هم حضور داشته باشند تا قرارداد محکم و بی‌‌‌‌‌عیب و نقصی با چینیها بسته شود. در کل باید گفت که هیچ کشوری برای رضای خدا در کشور دیگر دست به سرمایه‌گذاری نمی‌زند و به دنبال حفظ منافع خود است.
وی با بیان اینکه چینیها نیروی کار قوی دارند، گفت: پیشنهاد من این است که وام را بگیریم، اما به سرانجام رساندن صفر تا صد پروژه‌ها در اختیار خودمان باشد؛ چراکه مهندسان، تکنسین‌‌‌‌‌ها و نیروی کار ما قوی هستند. به این ترتیب کیفیت فدای کمیت نخواهد شد، زیرا درست است که چینیها سرعت بالایی دارند، اما کیفیت کارشان نسبت به کمیت پایین است.
دلیل بهره نگرفتن از بخش خصوصی
وی در پاسخ به این سوال که چرا دولت در مسکن‌‌‌‌‌سازی و یا ساخت استادیوم بر بخش خصوصی تکیه نمی‌کند، گفت: این بخش به علت عدم تمکن مالی، توان رقابت با بازار تولیدات خارجی را ندارد. چراکه در حال حاضر نرخ دلار در حدود ۵۰ هزار تومان است و ارزش پول کشور کاملا کاهش پیدا کرده است. درنتیجه بخش خصوصی توان سرمایه‌گذاری نخواهد داشت.
کارنامه چینیها در کشورهای دیگر
این کارشناس مسکن در پاسخ به این سوال که کارنامه سرمایه‌گذاری چینیها در کشورهای دیگر را چطور ارزیابی می‌کنید، گفت: چینیها در کشورهای حاشیه خلیج فارس و آفریقای جنوبی سرمایه‌گذاری کرده‌‌‌‌‌اند و در حال حاضر در کشورهای ضعیف عربی نظیر قطر دست به سرمایه‌گذاری زده‌‌‌‌‌اند. کشور قطر شاید از لحاظ سرمایه‌گذاری وابسته نباشد، اما از نظر تکنولوژی ضعف دارد. به همین علت شاهد هستیم تکنولوژی توسط چینیها وارد این کشور می‌شود.
میرزاهدی یادآور شد: به طور کلی می‌توان گفت چینیها به شدت به دنبال زمین در کشورهای دیگر هستند. برای مثال کشورهای آفریقایی که نتوانستند وام‌هایشان را تسویه کنند، با این معضل دست و پنجه نرم می‌کنند.
وام گرفتن همیشه خوب نیست
وی تاکید کرد: وام گرفتن و مقروض شدن همیشه خوب نیست، وقتی وامی گرفته می‌شود، باید صد برابر آن ارزش داشته باشد.
سیاست معکوس چین
میرزاهدی گفت: چینیها از لحاظ اقتصادی طی چند سال اخیر شکوفا شدهاند. مخصوصا در دو دهه گذشته هر چقدر کشورهای اروپایی و ایالات‌متحده با دنیا وارد جنگ شدند، چینیها سیاست معکوس در پیش گرفتند و دست به سرمایه‌گذاری در کشورهای دیگر زدند. به طوری که چین در حال حاضر با دو میلیارد و ۵۰۰ میلیون نفر جمعیت، رشد اقتصادی، درآمد خالص و سرانه بالایی دارد و از همه مهمتر اینکه مونتاژکار بسیار خوبی است و با کیفیت مدنظر متقاضی، محصولات را ارائه می‌دهند. چینیها سرعت بالایی دارند، اما در بخش مهندسی بسیار ضعیف هستند. در بخش طراحی قوی هستند، اما فوق‌العاده نیستند. در بخش اجرایی براساس هزینه‌ای که کشور مقابل صرف می‌کند، کار می‌کنند. همچنین چینیها در سری‌سازی تبحر دارند. در این میان برخلاف اینکه افراد سخت‌کوشی هستند، اما متفکر و قوی در برنامه‌‌‌‌‌ریزی نیستند. منفعت‌طلب هستند و عِرق ایرانی ندارند. درواقع هر جا برای سرمایه‌گذاری پا گذاشتند، به جز بدبختی چیزی نصیب آن کشور نشده است.
منبع: روزنامه خانمان