این روزها مشاهده داربست در کوچه پس کوچه‌های تهران و ویران کردن خانه‌های کلنگی و به تبع آن گودبرداری امری متداول شده است. گودبرداری‌های اغلب حادثه سازی که به طور معمول به دو روش انجام می‌شود؛یکی گودبرداری در زمین‌های نامحدودی که اطراف آن هیچ‌گونه ساختمانی نباشد، دوم گودبرداری در زمین‌های محدودی که اطراف آن با ساختمان‌هایی احاطه شده است. نوع دوم این روزها با داغ شدن بازار بساز و بفروشی در خانه‌های کلنگی چنان داغ شده که هر غیرمتخصصی به خود اجازه می‌دهد تا به واسطه تومانی بیشتر جان مردم را به کف دست بگیرد.
گزارش میدانی خبرنگار پيام ساختمان از یک مورد گودبرداری غیراصولی در محدوده ستارخان تهران (خیابان خسرو جنوبی)، حکایت از آن دارد که در پی این اقدام، ساختمان مجاور نشست کرده و در آستانه تخریب قرار گرفته است به طوری که با ایجاد ترک‌های عمیق سقف و دیوار، شکم دادگی دیوار در طبقات ساختمان، احتمال فرو نشستن چاه نیز وجود دارد.
بر این اساس، اعتراض ساکنان خانه‌های مسکونی همجوار از سازمان نظام مهندسی، معاونت عمرانی شهرداری، سازمان آتش‌نشانی، پلیس 110 و دادگستری و شورای حل اختلاف نیز راه به جایی نبرده است. نتیجه این پیگیری، هشدار به ترک ساختمان و پرداخت مبلغ جریمه از سوی مالک سازنده بوده که او نیز به تعهدات خود عمل نمی‌کند و حتی به صورت مخفیانه و با پرداخت رشوه مشغول به کار است.
مقابل ساختمان کارگران بی سرو صدا مشغول کارند، اما با دیدن ما کار را تعطیل و در ساختمان نیمه‌کاره را می‌بندند، مردی که به گفته مرد همسایه مالک ساختمان است، به سرعت از محل دور می‌شود. با دعوت صاحبان خانه مجاور از داخل خانه‌ها بازدید می‌کنیم، وقتی راه می روی، موزاییک‌های کف خانه که به بیرون جا باز کرده ، در اثر راه رفتن بالا و پایین می‌شود، همه جا نیز شکاف‌های بعضاً عمیق در سقف و کف خودنمایی می‌کند». ساکنان خانه می‌گویند: « از ترس آوار شدن خانه بر سرمان، هر روز دچار استرس، اضطراب و دلشوره هستیم».
یکی از همسایگان این ملک دراین‌باره به خبرنگار پيام ساختمان گفت: «وقتی مالک پلاک ثبتی مجاور عملیات تخریب ساختمان را یک ماه پیش از موعد تعیین شده آغاز کرد، متوجه شدیم گودبرداری بدون به‌کارگیری سازه نگهبان انجام می شود و حتی کارگران در حال خالی کردن زیر ستون‌های ملک ما هستند».
«ضمن هشدار به مالک، طی تماس تلفنی با مهندس ناظر از وی درخواست سرکشی و توقف کار به دلیل خسارت و خطر در ساختمان را شدیم اما کار همچنان ادامه داشت و حتی علیرغم سرکشی‌های پیاپی گشت‌های شهرداری، نهایتا بالا بردن تیغه طبقات، منجر به نشست و آسیب دیدگی در ساختمان ما و سایر ساکنان شده است».وی اضافه کرد: «در تماس با مسئولان شهرداری، آتش‌نشانی و پلیس ۱۱۰ ، پس از تنظیم گزارش رویداد، احتمال ریزش بنا و تخلیه ملک را دادند. همچنین این پرونده از طریق پیگیری قضایی نیز دنبال شد که پس از بازدید کارشناس رسمی دادگستری، شکایت به سازمان نظام مهندسی و شورای حل اختلاف همچنان بلاتکلیف هستیم».
کوهی از مدارک و استیصال شاکیان
گفتنی است؛ در میان انبوه مدارکی که همسایه شاکی به دفتر نشریه ارائه نموده است، نامه سعید غفرانی، رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران خطاب به مهندس جواد کریمیان اقبال، مدیرکل معماری و ساختمان شهرداری تهران مورخ 13 / 8 /92 مبنی بر درخواست جلوگیری از ادامه عملیات ساختمانی مورد نظر مشاهده می‌شود که عنوان شده است: «به علت انجام عملیات گودبرداری و عدم انجام تمهیدات لازم برای نصب و اجرای سازه نگهبان مناسب و اصولی، وضعیت مخاطره آمیزی برای گود یا مجاورین ایجاد گردیده است. خواهشمند است جهت جلوگیری از وقوع حوادث احتمالی ضمن صدور دستور توقف عملیات ساختمانی به غیر از اجرای سازه نگهبان و تحکیم سازی تاکید و نسبت به عملیات ایمن سازی اقدام عاجل صورت پذیرد. بدیهی است شروع عملیات ساختمانی منوط به اجازه ناظر است».
نکته جالب‌توجه آن است که نوع خاک این منطقه طبق گفته شهروندان آن محله، قبلاً رودخانه و به صورت شن زار بوده و اصلاً مقاوم نیست. درحالی‌که بر اساس بخشنامه وزارت راه و شهرسازی، ساختمان‌هایی که نیاز به گودبرداری دارند باید به صورت منطقه‌ای و بر اساس نوع گود به سطوح متفاوت خطر طبقه‌بندی شده و قبل از گودبرداری جلسه‌ای مشترک بین مهندس ناظر، مهندس مجری، مالک و نماینده شهرداری الزاماً تشکیل و روند اجرای سازه نگهبان بر اساس نقشه‌های طراحی‌شده توسط مهندس محاسب مورد بررسی قرارگرفته تا صورت‌جلسه مذکور ملاک عملیات اجرایی قرار گیرد.
موضوع دیگری که در کمال تعجب از دید ناظران، مشاور، پیمانکار و شهرداری پنهان مانده این است که مالک ساختمان بعد از تخریب ساختمان قدیمی و علیرغم تذکرات و دستورات کتبی بدون توجه به قوانین و اصول مهندسی وارد فاز بعدی و البته خطرناک ساخت طبقات و تیغه کشی شده است و همسایه‌های مجاور نیز با ترس از احتمال وقوع آوار، چاره‌‌اندیشی برای جلوگیری از ادامه کار ساختمانی را در تماس با رسانه پیام ساختمان دانسته‌اند.
مشکلات پابرجاست
اگر چه تا به امروز در خصوص افزایش تعداد حوادث گودبرداری ساختمان‌ها و مشکل آفرینی‌های خاطیانی چون مالک غیرمتخصص و ناظران کم گفته نشده است، اما پابرجا بودن مشکل گودبرداری‌های غیراصولی، نشان از وجود معضلی دیده نشده در این حیطه است که علیرغم وجود قانون خاص برای آن و گردش کاری یک تیم طویل از کارشناسان (شهرداری، سازمان نظام مهندسی، وزارت راه و شهرسازی، آتش‌نشانی، شورای شهر، ستاد بحران و…) بر سر پروژه وقوع آن همچنان ادامه دارد.
برخی کارشناسان می‌گویند؛ مسئولان امور نباید فقط به تذکر و هشدار به دست‌اندرکاران (به عنوان ناظر، مجری و مسئول گودبرداری) اکتفا کنند، بلکه باید برای جلوگیری از این‌گونه حوادث در یک گردش‌کار درست، اشخاص حقوقی دارای صلاحیت و تجربه کافی در قانون نظام مهندسی ساختمان برای این امر (یعنی گودبرداری) انتخاب کنند و سازمان یا نهادی مسئولیت نظارت مدام آنها را به عهده بگیرد.
پاسخ متولیان به خبرنگار ما
تلاش خبرنگار ما برای گفتگو با مهندس ناظر ملک، بی‌نتیجه ماند و وی با اشاره به نوشتن گزارش مرحله به مرحله کار، ارائه توضیحات را مشروط به حضور در سازمان نظام مهندسی نمود.
رئیس سازمان نظام مهندسی استان تهران، نیز در گفتگو با پيام ساختمان با بیان اینکه در صورت ارائه گزارش به شهرداری از سوی این سازمان، علت عدم توقف پروژه را باید از شهرداری سؤال کرد، گفت: اگر واحد مسکونی مورد نظر ساخته‌شده، دیگر خطر رفع شده است اما دستور بازدید مجدد را خواهم داد.
غفرانی در پاسخ به این سؤال که چرا مهندس ناظر اقدام جدی تری دراین‌باره انجام نداده است، گفت: بالأخره پاسخ به بخشی از این سؤال و عدم توقف را شهرداری باید بدهد چون ما دستور توقف را صادر کردیم. اگر شهرداری دستور توقف نداده باشد قطعاً خلاف است.
وی افزود: در صورت احراز تخلف از سوی مهندس ناظر در شورای انتظامی به قصور مهندس ناظر رسیدگی می‌شود . غفرانی در پایان از قول مساعدت به رسیدگی مورد شکایت همسایه مجاور این ملک خبر داد.
افزایش حجم کار و پنهان ماندن موارد تخلف
مدیر کل معماری و ساختمان شهرداری تهران نیز با بیان اینکه باید بازدید موردی از این پروژه خاص صورت بگیرد و پس از مشاهده تخلف حتماً به این موضوع رسیدگی خواهیم کرد، گفت: باید چگونگی قصور از سوی مهندس ناظر، طراح و یا مأموران شهرداری مورد بررسی قرار بگیرد.
جواد کریمیان اقبال، در پاسخ به این سؤال که چرا علیرغم دستور توقف، کار در پروژه ادامه داشته است، اظهار داشت: قطعاً موضوع را پیگیری می‌کنیم و از اینکه به عنوان یک رسانه فعال مواردی را که از دید ما ممکن است پنهان بماند، پیگیری می‌کنید تشکر می‌کنیم. وی تصریح کرد: ممکن است به دلیل افزایش حجم کار، موردی از دید ما پنهان بماند که با توجه به رسالت و تذکر رسانه‌ها قابل پیگیری و حل است.
مدیر کل معماری و ساختمان شهرداری تهران گفت: در بحث تخلف مهندسان ناظر و مأموران شهرداری طبق تبصره 7 قانون به تخلفات رسیدگی و اعمال قانون می‌شود و در مواردی که تخلف ناشی از مهندس ناظر باشد به شورای انتظامی نظام مهندسی و تخلف مأموران شهرداری نیز طبق این تبصره به تخلفات اداری معرفی می‌کنیم. وی نیز قول مساعدت به رسیدگی مورد شکایت همسایه مجاور این ملک داد.