به گزارش روابط عمومی انجمن انبوه سازان مسکن و ساختمان آذربایجان شرقی، صنعتیسازی یعنی اینکه در طی یک فرآیند موجب افزایش کیفیت، کاهش زمان ساخت، افزایش بهره‌وری از منابع انسانی، تجهیزات، تکنولوژی و تسهیلات شویم.
طی سال‌های اخیر بحث صنعتیسازی ساختمان به مرور گسترش یافته و امروز به بحث غالب در اغلب رسانه‌های تخصصی و حتی در رسانه‌های عمومی تبدیل شده است. با این حال به نظر می‌رسد که با وجود حجم زیاد گفته‌ها و نوشته‌ها شاهد بحث‌های تخصصی و راهگشا در این زمینه نیستیم.
صنعتیسازی، نیاز صنعت ساختمان
صنعتیسازی با صفت‌‌‌‌‌های عام و مبالغه‌آمیز مورد تحسین قرار می‌گیرد. سرعت فوق العاده، کیفیت برتر و قیمت تمام‌شده کمتر به ساخت صنعتی نسبت داده می‌شود، ولی پروژه‌هایی که در حال حاضر به سرانجام رسیده، کمتر در معرض نقد و بحث قرار می‌گیرند.
باید اذعان داشت صنعتیسازی ساختمان نیاز صنعت ساخت و ساز است و صنعت ساختمان نیازمند سازمانهای کارآمدتر، فرآیندهای موثرتر و روش‌های خلاقانه‌تری برای ساخت است. این نیاز که به واسطه جهانی‌سازی، ایجاد بازار رقابتی و دستاوردهای فناورانه قرن حاضر ایجاد شده است، در سایه پیشرفت‌های رایانه‌ای و صنعتیسازی ساختمان مورد توجه قرار گرفته است.
مسائل همیشگی صنعت ساختمان از جمله کیفیت اجرا، کمبود کارگر متخصص، راندمان اجرا و ایمنی کارگران، با صنعتیسازی ساختمان بهبود می‌یابند. اما سوال اساسی اینجاست که صنعتیسازی پروژه‌های ساختمانی تا چه سطحی ممکن و یا مقرون به صرفه است؟
امروزه جهان در حال تجربه انقلاب صنعتی چهارم است. در این دوره، بخش بزرگی از صنایع به سمت اتوماسیون و فناوری رباتیک سوق یافته‌اند. به این صورت، تولید انبوه با راندمان بالا و کیفیت عالی ضمن کم کردن هزینه‌های تولید، بازاری بسیار رقابتی برای صنایع مختلف ایجاد کرده است.
از جمله مزایای این نوع تولید می‌توان به کنترل کامل بر فرآیند تولید محصولات و کاهش حوادث حین کار اشاره کرد. اگرچه صنعت ساختمان همواره در پذیرش این گونه فناوری‌ها از سایر صنایع عقب بوده، اما ناگزیر است که سرانجام پا به پای دیگر صنایع، به انقلاب صنعتی چهارم ملحق شود.
صنعتیسازی ساختمان چیست؟
صنعتیسازی یعنی اینکه در طی یک فرآیند موجب افزایش کیفیت، کاهش زمان ساخت، افزایش بهره‌وری از منابع انسانی، تجهیزات، تکنولوژی و تسهیلات شویم.
در فرآیند صنعتیسازی یک محصول یا خدمات، اولین نکته‌‌‌‌‌ای که باید در نظر گرفت این است که نسبت هزینه‌هایی که در فرآیند تحقیق و توسعه صنعتی شدن محصول یا خدمات مورد نظر صرف می‌شود، با میزان خروجی محصول یا خدمات (درآمد، میزان فروش) نسبتی مقرون به صرفه و منطقی دارد یا نه.
نکته بعدی این است که سنجش شود که آیا نسبت پرسنل متخصص شامل متخصص‌های علوم شناختی و کاربردی، مهندس‌ها و… به نسبت کل پرسنل درگیر در این پروژه صنعتیسازی با خروجی (درآمد یا مقدار فروش) نسبتی مقرون به صرفه و منطقی دارد یا نه.
سطوح مختلف صنعتیسازی
صنعتیسازی ساختمان به طور کلی به فناوری اتلاق می‌شود که در آن المان‌های ساختمانی در یک محیط کنترل‌‌‌‌‌شده (معمولاً کارخانه) ساخته شده و پس از انتقال به سایت پروژه، با حداقل کار کارگاهی به یکدیگر مونتاژ می‌شوند.
با تقسیم یک سازه بزرگ به المان‌های کوچک مدولار و مونتاژ آنها در کارگاه ساختمانی، سرعت اجرا و هزینه ساخت کاهش یافته و کیفیت بهتری ارائه خواهد شد. اما این تعریف تنها به بخش کوچکی از صنعتیسازی ساختمان می‌پردازد.
از سال ۲۰۰۵ با توجه به روند صنعتیسازی ساختمان در کشورهای مختلف، پنج سطح مختلف برای ساخت صنعتی ساختمان‌ها تعریف شده است. هر کدام از این سطوح نیازمند مقادیر قابل توجهی از سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها بوده و مقدار متفاوتی از اهداف صنعتیسازی را محقق می‌سازد که به شرح زیر است.
تولید قطعات پیشساخته
تولید پیشساخته قطعات میتواند برای سازه‌های فلزی و بتنی و همچنین قطعات غیرسازه‌‌‌‌‌ای در یک محیط کنترل شده (داخل یا خارج سایت پروژه) انجام شده و قطعات پیش ساخته در سایت مونتاژ می‌شوند.
محوریت تولید قطعات پیشساخته را استفاده از قطعات مدولار شکل می‌دهد. این نوع تولید سبب ارتقای کیفیت مصالح و تسریع در اجرای ساختمان می‌شود. استفاده از این روش صنعتیسازی ساختمان، تنها راهکار برای بازسازی سریع ساختمان‌های ویران‌شده پس از جنگ جهانی دوم بوده است.
مکانیزاسیون
مکانیزاسیون به معنای استفاده از ماشینآلات برای تسریع در انجام کارهای دستی است. تولید قطعات پیش ساخته به‌‌‌‌‌خصوص در محیط کارخانه، این امکان را حاصل کرده است که قطعات مدولار بدون نیاز چندان زیاد به دخالت انسان و با استفاده از ماشینآلات تولید شوند.
درواقع، همانطور که در صنایع مختلف برای تولید انبوه یک محصول از ماشینآلات خاص استفاده می‌شود، می‌توان قطعات مدولار ساختمانی را هم به صورت مکانیزه به تولید انبوه رساند. مکانیزاسیون تولید در بهبود کیفیت قطعات پیشساخته، نقش اساسی خواهد داشت.
اتوماسیون
منظور از اتوماسیون، جایگزینی نیروی کار انسانی با ماشینآلات صنعتی است. در این سطح از صنعتیسازی ساختمان باید ماشینآلات به صورت تمام اتوماتیک یا با کنترل جزئی از راه دور به تولید قطعات پیشساخته بپردازند.
بخش دیگر اتوماسیون به استفاده از برنامه‌های رایانه‌ای برای برنامهریزی ساخت و مونتاژ قطعات پیشساخته اختصاص می‌یابد. استفاده از مدل‌‌‌‌‌سازی اطلاعات ساختمان (BIM) از این سطح آغاز می‌شود.
فناوری رباتیک
علوم رباتیک از سال ۱۹۲۰ به جهان معرفی شده و اکنون پس از گذشت بیش از ۱۰۰ سال از پیدایش این فناوری، به نظر می‌رسد زمان استفاده گسترده از آن در صنعت ساختمان فرارسیده است.
منظور از فناوری رباتیک، استفاده از هوش ماشینی برای برنامهریزی و انجام کارهای محوله به ماشین است. نخستین ربات‌های ساختمانی در دهه ۷۰ میلادی در کشور ژاپن برای ارتقای کیفیت قطعات پیشساخته در کارخانه‌ها به‌‌‌‌‌کار گرفته شدند. پس از آن در دهه ۸۰ میلادی پای نخستین ربات‌ها به کارگاه‌های ساختمانی نیز باز شد. می‌توان گفت در مکانیزاسیون، ماشین زیردست انسان کار می‌کند، در اتوماسیون، ماشین در کنار انسان کار می‌کند و با استفاده از فناوری رباتیک، دیگر نیازی به حضور انسان نخواهد بود.
تولید مداوم صنعتی
منظور از تولید مداوم صنعتی، ایده گرفتن از روش ساخت سازه‌‌‌‌‌ها به صورت لایه به لایه است. از دوران باستان تا به امروز، دیوارهایی به عظمت دیوار چین بصورت لایه به لایه ساخته شده‌اند. امروزه بشر از یک فناوری نوین برای تولید محصولات صنعتی استفاده می‌کند که همان اصل اجرای لایه به لایه را در دل خود جای داده است. این فناوری، چاپ سه بعدی نام دارد که میتواند یک ساختمان با هر گونه طرح معماری را بصورت لایه به لایه و با ابزار ماشینی تولید کند.
مزیت‌های صنعتیسازی
به طور کلی می‌توان مزیت‌های صنعتیسازی ساختمان را در سه حوزه بررسی کرد که شامل کیفیت، سرعت و قیمت است.
کیفیت ساختمان: سطح کیفیت ساختمان پس از طی شدن فرآیند صنعتیسازی بالا می‌رود که شامل استحکام بیشتر، افزایش عمر مصالح، جلوگیری از اتلاف انرژی طی فرآیند تولید، سبک‌‌‌‌‌تر شدن سازه نهایی، بهینه‌‌‌‌‌تر شدن روند اجرای پروژه، جلوگیری از آسیب به محیطزیست، امکان استفاده از نیروهای کار دائمی، امکان کنترل کیفی محصولی که در کارخانه (کارگاه) تولید می‌شود، حفظ ایمنی و سلامت در طول اجرا یا تولید و ایجاد تنوع در محصول یا خدمات می‌شود.
در بحث افزایش سرعت در صنعتی کردن تولید ساختمان نیز می‌توان به مواردینظیر کاهش زمان ساخت آن اشاره کرد. از دیگر ویژگی‌هایی که افزایش سرعت حاصل از صنعتیسازی به یک ساختمان می‌دهد، امکان سری‌سازی است. امکان تولید مدولار (تولید در ابعاد مشخص و استاندارد اجزا و قطعات ساختمان)، صرفه‌‌‌‌‌جویی در زمان، مکانیزه کردن تولید و سهولت اجرا هم با افزایش سرعت ساختمان‌سازی حاصل می‌شوند.
تاثیری که این فرآیند بر قیمت نهایی ساختمان می‌گذارد شامل کاهش زمان ساخت، استفاده بهینه از مصالح، تولید انبوه و کاهش میزان پرتی مصالح است که کمک می‌کند آسیب کمتری به محیطزیست وارد شود.
معایب شیوه سنتی‌سازی
اولین ایراد شیوه سنتی ساختمان‌سازی این است که تمام مراحل باید به صورت سری (سریالی) انجام شود. ترتیب شیوه سری آماده-سازی، ساخت پی، اجرای ستون، اجرای سقف، دیوار چینی و نازک‌کاری است.
این زنجیره‌‌‌‌‌وار بودن مراحل باعث می‌شود که روند اجرای پروژه به کندی پیش برود و هزینه‌های اجرایی به‌‌‌‌‌خصوص نیروی انسانی افزایش پیدا کند. همچنین اقدامات اجرایی غیرضروری و حتی بیهوده در روش سنتی فراوان است که ناشی از شیوه ساخت سنتی و قدیمی‌بودن مصالح است.
برخی دلایلی که صنعتیسازی در ساختمان‌سازی را تبدیل به امری لازم می‌کند و نشان می‌دهد که فرآیند ساخت مسکن باید صنعتی شود، شامل مواردی مثل کمبود منابع، تقاضای زیاد، کاهش قیمت ساختمان و افزایش عمر آن است. برای تولید صنعتی ساختمان می‌توان فرآیند نصب را به صورت همزمان و موازی انجام داد. برای مثال اجرای طبقات بالاتر وابسته به اجرای قطعات طبقات زیرین نیست.
منبع: روزنامه خانمان