به گزارش روابط عمومی انجمن انبوه سازان مسکن و ساختمان آذربایجان شرقی، در حالی برخی همچنان بر لزوم توسعه عمودی شهرها پافشاری می کنند که عدهای از صاحب نظران حوزه مسکن معتقدند، تنها راه بهینه و متناسب با شرایط اقتصادی و جغرافیایی کشور، توسعه افقی و گسترش محدوده شهرها است. کارشناسان حوزه مسکن با تاکید بر اینکه مدل معماری و شهرسازی، تاثیرات تعیین کنندهای بر روی شهرها و ساکنان آنها می گذارد، تبعات فراگیر شدن توسعه عمودی در سه دهه اخیر را گوشزد کردند.
البتــه در مقابل مخالفان نیز معتقدند: توســعه افقی شــهرها هزینه های حمل و نقل و دسترسی به کانون های شهری را افزایش می دهد. به گفته آنها گســترش افقی نوعی پراكندگی شهری و افزایش مفرط استفاده از زمین شهری است كه باعث كاهش تراكم جمعیت، افزایش سهم فضاهای باز و بدون استفاده و در نتیجه گسیختگی بخش های شهری و جدایی گزینی فضایی و اكولوژیكی می شود. با گسترش افقی شهرها هزینه ایجاد و نگهداری فضاهای شهری و زیرساخت های وابسته به آنها افزایش یافته و با پدیده شهر ناكارآمد مواجه شده ایم.
برخی کارشناسان نیز می گویند: اینکه شــهرها افقی یا عمودی ســاخته شــوند؛ تابع میزان هزینه اســت، در واقع باید بررسی شود که چه چیز را از دست می دهیم و چه چیزی را به دســت می آوریم. در صورت توسعه افقی شهرها، دسترسی به مناطق مختلف شــهری، به خصوص مراکز اقتصادی شــهرها طولانی تر خواهد شــد. همچنین هزینه نگهداری مسکن ویلایی بالا است که در مدت زمان تشدید نیز می شود.
در این بین رویکرد دولت سیزدهم در برنامه هفتم توسعه در حوزه بازار مسکن، عملیاتی کردن توسعه افقی شــهرها است. موافقان رویکرد دولت در این حــوزه می گویند: تراکم جمعیتی در شهرهای بزرگ و کلانشهرها یکی از مسائل اصلی حوزه مسکن کشور است. بالا بودن تراکم جمعیت در شــهرهای بزرگ کشور، تبعات مختلفی نظیر پایین آمدن زیست شهری و گران شدن شهر را به دنبال دارد. متاسفانه با وجود اینکه این عوارض در شهرهای ما مشکل ساز شده است، اما برخی فقط به درصد رشد جمعیت در این سال ها، توجه کرده و افزایش بعد خانوار را در نظر نمی گیرند و بدین ترتیب، تراکم موجود در شهرها حتی کلانشهر تهران را مناسب می دانند.
افزایش تراکم جمعیت؛ نتیجه حبس زمین
در همین راستا، محمد صالح شکوه،ی عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت، در رد این استدلال و با اشاره به مغالطه‌آمیز بودن مقایسه صورت گرفته، توضیح داد: اینکه توسعه 78 درصدی پهنه‌های سکونتگاهی را در مقابل افزایش 19 درصدی جمعیت قرار می‌دهند، مقایسه صحیحی نیست؛ چرا که اولا توسعه شهرها را فقط نسبت به افزایش جمعیت مقایسه کرده‌اند و تغییر بعد خانوار و افزایش خانوار را لحاظ نکرده‌اند.
این کارشناس حوزه مسکن تاکید کرد: از سال 84 تابه حال بعد خانوار تغییر کرده است؛ تعداد خانواده‌ها 50 درصد افزایش داشته است، بنابراین نمی‌توان ادعا کرد جمعیت تنها 19 درصد افزایش پیدا کرده است. ثانیا این افزایش گسترش شهرها در کجا اتفاق افتاده؟ آیا در کلانشهرها هم این گسترش انجام شده است؟
کاهش مساحت کلان شهرها
وی افزود: آمار و ارقام مساحت شهرها در 40 سال گذشته نشان می‌دهد که نه تنها مساحت کلانشهرها گسترش پیدا نکرده، بلکه کاهش هم یافته است. به طوری که تراکم جمعیتی در اهواز از 30 نفر بر هکتار به 56 نفر بر هکتار رسیده است، تراکم جمعیتی در اصفهان از 71 نفر به 103 نفر بر هکتار رسیده است. تراکم جمعیتی مشهد از 76 نفر بر هکتار به 98 نفر رسیده، تراکم جمعیتی در کرج از 45 نفر به 98 نفر برهکتار رسیده است، در شیراز از 62 نفر به 79 نفر بر هکتار و در قم از 34 نفر به 94 نفر بر هکتار رسیده است.
شکوهی بیان کرد: طرح چنین ادعایی که شهرها توسعه پیدا کرده‌اند و تراکم جمعیتی افزایش پیدا نکرده است، ابدا حرف کارشناسی و دقیقی نیست. در تهران هم وضعیت چندان متفاوت نیست و حتی به مراتب بدتر است؛ محدوده قانونی شهر تهران در طرح سال 1347، 650 کیلومتر مربع بوده است، اما این مساحت در حال حاضر تنها تا 620 کیلومتر مربع کاهش پیدا کرده است.
آپارتمان‌سازی؛ راهکاری در شرایط اضطرار
فارغ از مسئله زمین، آپارتمان‌سازی نیز یکی از رویکردهای ساخت مسکن طی 30 سال گذشته بوده است. بازپخش سریال پدرسالار پس از 30 سال و تاکید بر حرکت به سمت آپارتمان‌سازی نیز بیانگر ان است که در دوره‌ای متولیان مسکن کشور به ویژه در تهران زمینه حرکت به سوی این حوزه را در دستور کار قرار دادند.
در این راستا، حمیدرضا آرامی، کارشناس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس، با اشاره به توسعه شهرهای کشور اظهار داشت: وقتی در مورد شیوه توسعه شهرها صحبت می‌کنیم، در واقع نسخه‌ای در مورد شیوه زندگی به افراد، خانواده‌ها و به طور کلی اجتماع می‌دهیم. این مساله عمیقی است و باید به آن توجه کرد.
کارشناس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس گفت: باید ببینیم تجربه‌های شرقی و غربی به ما درباره به کارگیری توسعه عمودی چه می‌گوید؟ طبق بررسی‌های انجام شده جهانی و به لحاظ جامعه شناسی، اخلاق، اجتماع، انسان‌شناسی و زیبایی شناسی می‌توان یک تحلیلی ارائه کرد که بر اساس آن می‌توان گفت آپارتمان یک مکروه اجتماعی است. آپارتمان در شرایط اضطرار، تجویز می‌شود نه در شرایط عادی.
درخواست مردم زندگی در خانه های ویلایی است
وی افزود: طبق پژوهشهای انجام شده خواست مردم زندگی در خانه‌های ویلایی است. نظر سنجی که توسط موسسه پژوهشی گالوب در سال‌های 2011 و 2018 انجام شده به خوبی نشان می‌دهد مردم تمایل چندانی برای زندگی در مرکز شهر نداشته و ترجیح آنها زندگی در حومه شهر با کیفیت بیشتر و محل زیسته فراخ‌تر است.
آرامی گفت: جمع مساحت 6 کشور اروپایی شامل هلند، اتریش، انگلستان، اسپانیا، آلمان و ایتالیا از مساحت کشور ما کمتر است. مجموع جمعیت این کشورها یک میلیون و 500 کیلومتر و با جمعیت 280 میلیون نفر است در حالی که مساحت کشور ما 1میلیون 600 کیلومتر است. با وجود اینکه مساحت ما بیش از این کشورهاست و جمعیت آنها چندبرابر ماست، اما آمار نشان می‌دهد سرانه‌های مسکونی کشور با این کشورها فاصله جدی دارد.
بر اساس این گزارش، کلیه آمارهای مسکن شهری در کشور بیانگر آن است که ایران یک کشور بسیار متراکم از منظر بافت شهری نسبت به سایر کشورهای جهان است. این در حالی است که کمتر از 0.5 درصد مساحت کشور ایران زیر بار مسکونی‌سازی رفته و اساس زمین معضلی در این حوزه به حساب نمی‌آید.
منبع: روزنامه خانمان